1. Miếu Bà Ngũ Hành xây dựng năm nào
Miếu Bà Ngũ Hành được sáng lập và xây dựng vào năm Nhâm Thìn 1832, được vua Thiệu Trị tặng cấp 04 đạo sắc Thiên Y A Na Diễn Ngọc Phi Thượng Đẳng Thần vào năm 1845-1846. Vua Tự Đức tặng cấp 02 đạo sắc Thiên Y A Na Thần Nữ Thượng Đẳng Thần và Thủy Long Thần Nữ thượng đẳng thần vào năm 1850.
Tên miếu được nhân dân gọi theo đối tượng thờ cúng chính trong miếu, được ghi rõ trên bức hoành treo trước cửa chính điện: “Ngũ Hành miếu“. Nhiều người gọi miếu Ngũ Hành là miếu Bà ngũ hành, còn ngư dân địa phương thường gọi là miếu Bà (các đối tượng thờ trong miếu đều là bà).
2. Lễ hội Miếu Bà Ngũ Hành tổ chức khi nào
Miếu Bà Ngũ Hành có rất nhiều ngày cúng lễ hàng năm. Trong đó, lớn nhất và cũng thu hút nhiều người tham gia là lễ hội Cúng Bà – Nghinh Bà được tổ chức trong ba ngày là 16, 17 và 18 tháng 10 âm lịch.
Nghi lễ được diễn ra với đám rước bao gồm chủ lễ, học trò lễ, dân làng cùng với kiệu, bàn thờ bài trí trầu cau, hoa quả, rượu trà, ngũ sự, cờ ngũ hành, chiêng trống, đoàn múa lân,… di chuyển ra miếu hòn Bà rồi về lại miếu Ngũ Hành để cúng lễ.
3. Có điều gì khác biệt tại Lễ hội Miếu Bà Ngũ Hành
Điều đặc biệt của lễ nghinh Bà ngũ hành khác với nghinh Ông là đám rước đi bộ trên đất liền, không dùng ghe. Kể cả khi hòn Bà nằm cách bờ biển chừng 50 mét, vì vậy người ta thường chọn khi thủy triều xuống mới ra nghinh Bà.
Từ hòn Bà, đám rước theo đường Thùy Vân, qua đường phan Chu Trinh ra đường Hoàng Hoa Thám về khu đình thắng Tam. Sau khi nghinh Bà về đến miếu, khoảng 8 giờ – 8 giờ 30 tổ chức nghi cúng giỗ tiền hiền – hậu hiền. Trước khi cúng chính lễ, khoảng 11 giờ tổ chức Bóng rỗi, chầu mời, với ý nghĩa mời Bà về dự lễ và múa dâng mâm vàng, mâm bạc cho bà.
4. Phần Lễ của Lễ hội Miếu Bà Ngũ Hành
Đúng 12 giờ trưa bắt đầu nghi lễ cúng ngũ hành. Đây là chính lễ, vừa cúng nghinh vừa cúng tạ thần. Bắt đầu vào lễ cúng, người ta đánh ba hồi chiêng trống (một chấp sự đánh chiêng, một chấp sự đánh trống). 8 học trò lễ và 6 đào thài thực hiện những nghi thức truyền thống.
Trước bàn thờ ngũ hành bốn phụ nữ quỳ chuẩn bị tế lễ: gồm 1 chánh tế, 1 bồi tế, hai bên là đông hiếu và tây hiếu. Tiếp theo là 4 người trang phục lính hầu, tay cầm mác. Chủ lễ cúng thần dâng một tuần hương, ba tuần rượu, một tuần trà. Người ta chuẩn bị một Bà cốt, chủ tế cúng nguyện và bà nhập vào bà cốt. Thông qua bà cốt, thần sẽ chuyển tải những điều cần mách bảo cho dân làng. Sau cùng chủ lễ hóa văn tế (gọi là sớ). Những người tham dự cúng lễ lần lượt lạy tạ Bà và bày tỏ những ước nguyện của mình và gia đình, cầu mong Bà độ trì và giúp đỡ.
5. Phần Hội của Lễ hội Miếu Bà Ngũ Hành
Sau phần lễ là hát bội với các vở Phan Thế Ngọc đả lôi đài, Sở Văn cứu giá, xử án phi giao, tôn soái Dương Kim Huệ, mai trắng xe duyên… Cũng trong buổi chiều của ngày cúng lễ đầu tiên, ban quý tế sẽ tổ chức lễ đại bội. Đến khoảng 3h chiều, lễ trình tuồng sẽ diễn ra, sau đó là bóng rỗi, múa mâm vàng, mâm bạc dâng Bà.
Hát bóng rỗi
Hát bóng rỗi có ý nghĩa như một bản nhạc khai tràng cúng Bà. Sẽ có dàn nhạc diễn tấu các điệu nhạc lễ và đệm cho các điệu hát. Sau các điệu nhạc lễ khai tràng là những bài hát bóng rỗi chầu mời Ngũ Hành Nương Nương, chư tiên, chư thánh, các chiến sĩ… về dự lễ. Người diễn xướng, thường gọi là “bóng”. Họ sẽ hát những bài bản có sẵn hoặc ứng tác nội dung phù hợp với đối tượng mời. Họ sẽ sử dụng các làn điệu như tuồng, lý, kể vè…
Sau khi hát chầu mời, các “bóng” bắt đầu trình diễn điệu múa dâng mâm vàng một cách nghiêm trang và thành kính. Không khí trang nghiêm của nghi lễ được chuyển dần sang không khí sôi động của sinh hoạt cộng đồng. Các “bóng” bắt đầu trổ tài trình diễn các tiết mục múa đặc sắc. Đó là những màn trình diễn mang tính chất “xiếc” theo sở trường riêng. Thế nhưng chủ yếu là dùng đầu, trán, môi, mũi, mặt. Phải nâng giữ vật nặng, tạo thăng bằng và di chuyển theo các vũ điệu đặc trưng của múa bóng với điệu múa dâng bông và hát theo điệu Xây tá.
Bóng nhấc tộ bông có cắm bông vạn thọ, trang, cúc đặt lên bàn tay trái. Xoay người 3 lần rồi đặt tộ bông lên đầu để múa một cách ngẫu hứng. Khi múa phải nhịp nhàng theo điệu đàn, nhịp trống của dàn nhạc bóng. Các động tác múa ở đây hết sức uyển chuyển, mềm mại, khi nhanh, khi chậm. Nó đảm bảo sao cho lễ vật đội trên đầu không rơi xuống đất. Các “bóng” vừa múa, vừa di chuyển đến bàn thờ Bà. Sau đó dâng bông cho chủ lễ đặt lên bàn thờ.
Lễ Đại Bội
Buổi tối diễn ra lễ Đại Bội trước khi đoàn hát bội trình diễn các vở tuồng cổ. Lễ Đại Bội gồm 3 nghi tiết: nhứt thái, nhị nghi, tam hiền và gia quan tấn tước. Các nghi tiết diễn ra tượng trưng cho việc khai mở bốn cửa trời, sự hòa hợp trong vũ trụ. Từ đó tạo ra vạn vật, mong muốn cuộc sống thần tiên, vui vẻ.
Các trò diễn dân gian
Sau tiết mục múa dâng bông là các trò diễn dân gian. Tiêu biểu như: múa dâng lộc, múa bông huệ, múa ghế, múa khạp, múa dao, múa dâng rượu. Trong đó một số trò diễn mang chất xiếc được cộng đồng rất tán thưởng.
Lễ hội Miếu Bà Ngũ Hành không chỉ có sức hút mạnh mẽ với dân cư thành phố Vũng Tàu mà còn thu hút đông đảo du khách thập phương ghé thăm. Gắn liền với lịch sử, tín ngưỡng cũng như phong tục tập quán truyền thống của cư dân Vũng Tàu. Lễ hội này mang trong mình nét đẹp, nét văn hóa lịch sử lâu đời.
