1. Làng cổ Túy Loan ở đâu
Nép mình bên dòng sông Túy Loan bình dị là làng cổ Túy Loan (xã Hòa Phong, huyện Hòa Vang, thành phố Đà Nẵng) gắn liền với Di tích lịch sử – văn hóa cấp quốc gia đình làng Túy Loan gần 500 tuổi. Vùng đất này từ lâu đã nổi tiếng với nhiều món ăn độc đáo, đặc sắc là mì Quảng và bánh tráng của làng nghề truyền thống Túy Loan. Về thăm những “nghệ nhân chân đất” lớn tuổi của làng nghề đang ngày đêm giữ lửa, giữ nghề, cảm nhận được các giá trị văn hóa, ẩm thực như một mạch nguồn, lắng đọng.
2. Vì sao có tên gọi “Túy Loan”
Tên gọi Túy Loan có lẽ xuất phát từ vị trí địa lý, do có con sông uốn lượn, bao quanh và ôm ấp làng nên lấy chữ Túy đặt tên cho làng. Thêm vào đó, các cụ trong làng kể, ngày xưa có một con chim lớn uống rượu say, bay về làng trú ngụ, nên làng có tên là Túy Loan.
Làng Túy Loan nổi tiếng với nghề làm bánh tráng và mì Quảng trước năm 1975. Tính đến nay, cả làng chỉ còn khoảng 15 hộ gia đình còn mưu sinh chính bằng nghề tráng bánh theo hình thức hộ gia đình, quy mô nhỏ, hoàn toàn bằng thủ công.
3. Ý nghĩa của chiếc bánh tráng trong ẩm thực xứ Quảng – Đà thành
Tại làng bánh tráng Túy Loan, chiếc bánh tráng không chỉ là phương tiện mưu sinh mà còn có ý nghĩa văn hóa vô cùng đặc biệt. Đây là món ăn không thể thiếu trong các dịp giỗ, cúng gia tiên hay ngày Tết đến mức trở thành một phong tục truyền thống được truyền từ đời này sang đời khác.
Nguyên nhân là bởi người dân địa phương cho rằng, chiếc bánh tráng từ bột gạo giòn tan là tinh túy chắt lọc từ đất trời, là bản sắc đặc trưng của làng. Bất cứ người con làng Túy Loan có đi đâu cũng tự hào giới thiệu món bánh tráng quê hương tới bạn bè gần xa, thể hiện sự trân trọng, nâng niu truyền thống.
4. Bí kíp làm ra hương vị riêng của bánh tráng Túy Loan
Từ món bánh gia truyền người dân trong làng Túy Loan làm để sử dụng, biếu, tặng người thân, nay đã trở thành món bánh nổi tiếng khắp nơi. Ngoài việc lựa chọn gạo, mè, thì lựa chọn than củi rất quan trọng. Phải chọn củi, than loại tốt, “đượm” mới thổi lò đỏ, mới có than hồng để xông khô bánh. Khi than rực hồng, lò đỏ lửa phừng phực, đó là lúc việc tráng bánh bắt đầu. Thời gian để hoàn thành một chiếc bánh tráng tầm 3 đến 5 phút, người tráng phải cho bột đều tay, tròn bánh, tự căn chỉnh thời gian bằng cảm nhận và kinh nghiệm để khi tráng chiếc bánh dày hai lớp, cân đối. Điều đặc biệt là bánh tráng Túy Loan, cả loại lớn và loại nhỏ, đều được người dân hong, sấy khô bằng than trước khi đóng gói, chứ không phơi nắng như bánh tráng các nơi khác.
5. Trải nghiệm thú vị tại làng nghề bánh tráng Túy Loan
Khám phá quy trình làm bánh tráng trực tiếp tại làng nghề
Không phải ngẫu nhiên mà người dân làng Túy Loan tự hào về bánh tráng làng mình như vậy. Một chiếc bánh tráng hoàn chỉnh muốn đến được tới tay thực khách đã phải trải qua nhiều công đoạn công phu đòi hỏi sự chuyên tâm, khéo léo cao độ.
Để có 1 mẻ bánh tráng thành phẩm, người dân phải thực hiện 4 công đoạn chính:
Lựa chọn nguyên liệu:
Theo chia sẻ của nhiều hộ làm nghề, để có nguyên liệu tráng bánh vào sớm tinh mơ thì phải ngâm sẵn gạo và chuẩn bị sẵn gia vị (gừng, tỏi, ớt, nước mắm…) từ tối hôm trước. Gạo phải là gạo 13/2 pha với tỷ lệ 1 ang gạo trộn kèm 12 lon mè trắng. Bột trước khi trộn gia vị phải xay nhuyễn rồi hòa thêm với nước để có độ lỏng phù hợp, sau đó lọc qua 1 lượt để bột mịn, không lẫn vỏ trấu.
Chọn củi tốt để tráng bánh:
Để lửa đượm, chiếc bánh ngon đều lửa thì củi cũng phải chọn loại củi thân loại tốt.
Sấy bánh tráng:
Để chiếc bánh dày dặn thì người dân phải tráng qua 2 lớp, sau đó đem sấy khô trên bếp than hồng hoặc phơi nắng.
Gỡ bánh tráng thành phẩm:
Bánh tráng sau khi đã phơi tới cần được gỡ khéo léo sao cho vẫn còn nguyên vẹn, không cong vênh. Để làm được điều này phải có người canh bếp sấy để gỡ kịp lúc, gỡ xong thì xếp lại thành từng xấp 10 cái, dằn cho phẳng mặt và đem đi giao hàng.
Tham quan làng cổ Túy Loan hơn 500 năm tuổi
Ngoài việc quan sát và khám phá quy trình làm bánh tráng, du khách đến thăm làng còn có cơ hội đi dạo tham quan ngôi làng với hơn 500 tuổi. Đây là một trong số ít những ngôi làng vẫn còn hiện rõ dấu ấn lịch sử, thấm nhuần truyền thống và bản sắc văn hóa của đất Việt.
Ngôi nhà cổ Tích Thiện Đường
Một trong những ngôi nhà cổ nổi tiếng nhất làng có tên là Tích Thiện Đường với lịch sử 200 năm tuổi. Nhà được thiết kế 3 gian 2 mái, lợp ngói âm dương, kết cấu trong nhà được xây dựng bằng gỗ mít quý với màu nâu bóng đặc trưng. Từng đường nét chạm trổ, điêu khắc tinh xảo trong nhà cũng do những nghệ nhân tài hoa đến từ làng mộc Kim Bồng, Hội An.
Đình làng Túy Loan
Đình làng Túy Loan là nơi thờ cúng các vị tiền hiền, người đã có công khai sinh ra làng cũng như tổ tiên của người dân nơi đây. Đình làng Túy Loan được xây dựng từ tận năm 1889 và được công nhận là Di tích lịch sử cấp quốc gia.
Với diện tích trên 110m2 với khuôn viên rộng hơn 8000m2, đình có không gian thoáng mát hướng sông và núi. Bên trong đình làng có cây đa cổ thụ nổi tiếng linh thiêng và trong sân đình có nhiều bình phong, câu đối, trụ biểu với dáng vẻ tôn kính, uy nghiêm.
Xưa kia làng Túy Loan vốn là địa điểm giao thương sầm uất, nổi tiếng trong vùng. Nơi đây quanh năm thường đón nhận nhiều sản vật trên rừng dưới biển như cá Hội An, lâm sản Tây Nguyên và cả chiếu Cẩm Nê v..v.. Ngày nay khi ghé thăm chợ Túy Loan không khí không còn đông đúc như xưa, nhưng những giá trị văn hóa vẫn còn đó. Đơn cử như nghề làm bánh tráng và sợi mì Quảng vẫn còn được gìn giữ và được người dân gần xa yêu thích.
Tưởng chừng giữa cuộc sống hiện đại, chiếc bánh tráng mộc mạc này sẽ bị mất trên thị trường nhưng với sức mạnh vẫn còn hiện hữu và không thể thiếu được trong những ngày xuân về, Tết đến, luôn đi kèm với món mì Quảng thân thương. Chút bánh tráng vàng rụm trong cái nắng nhẹ mùa xuân, hay trong việc thưởng thức những món ăn đậm đà xứ Quảng thì không ai thấy ngán món ăn dân dã vốn được định danh tự bao đời.
