1. Xác định vị trí cột cờ Nam Định
Cột cờ Nam Định (cột cờ Thành Nam) còn có tên gọi khác là Kỳ đài Thành Nam. Đây là 1 trong 4 cột cờ được xây dựng vào đầu thời nhà Nguyễn gồm: Kỳ đài Kinh thành Huế (1807); Kỳ đài Hà Nội (1812); Kỳ đài Thành Bắc Ninh (1838). Kỳ đài này nằm ở phía Nam nội thành, trước điện Kính Thiên nay là chùa Vọng Cung.
Về Nam Định, đi trên đường Tô Hiệu – Ngô Quyền, du khách sẽ được chiêm ngưỡng vẻ đẹp hiên ngang của kỳ đài Thành Nam – một công trình kiến trúc cổ kính có giá trị lịch sử, văn hóa to lớn. Và đây cũng là biểu tượng khơi dậy lòng yêu quê hương, đất nước và niềm tự hào về chủ quyền dân tộc.
2. Cột cờ Thành Nam gắn liền với nhiều dấu ấn lịch sử quan trọng
Cột cờ Nam Định được khởi dựng từ năm Gia Long 11 (1812) đến năm Quý Mão (1843) hoàn thành. Đây là công trình quan trọng của Thành cổ Nam Định, nằm ở phía nam nội thành, trước điện Kính Thiên (Chùa Vọng Cung). Trong 2 lần thực dân Pháp đánh chiếm Thành Nam vào các năm 1873, 1883, Cột cờ là nơi diễn ra những trận chiến đấu kiên cường của quân và dân Thành Nam; nhiều người con quê hương đã anh dũng hy sinh để bảo vệ vùng đất này. Năm 1945, Cột cờ Nam Định là nơi cắm lá cờ đỏ sao vàng, khẳng định thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám trên quê hương Nam Định.
Cột cờ Thành Nam gắn liền với nhiều dấu ấn lịch sử quan trọng. Ngày 27/3/1883, tàu chiến của Pháp từ sông Đào bắn phá vào trong Thành. Tại cột cờ, ở độ cao 11m, về phía Nam còn một vết đạn cắm sâu vào 4cm, đường kính 6cm. Thời kỳ hoạt động bí mật, nhiều cán bộ, Đảng viên vẫn lấy Cột cờ làm nơi liên lạc và sinh hoạt để bàn kế chỉ đạo phong trào. Năm 1967, Nam Định bị máy bay Mỹ đánh phá ác liệt. Đỉnh Cột cờ là nơi tổ quan sát máy bay do đồng chí La Vĩnh Hào – tự vệ nhà máy Dệt chỉ huy làm nhiệm vụ viễn tiêu.
Trong thời kỳ chống Mỹ cứu nước, Cột cờ Nam Định là trạm quan sát và trực chiến của dân quân tự vệ Nhà máy Liên hợp Dệt Nam Định. Vào 12 giờ 45 phút ngày 11-6-1972, trong đợt oanh kích, bắn phá thành phố, không quân Mỹ đã rải bom làm sập toàn bộ công trình kiến trúc Cột cờ. Đến năm 1997, nhân dịp kỷ niệm 43 năm Ngày Giải phóng thành phố Nam Định (1954-1997), Cột cờ Nam Định đã được phục dựng lại tại vị trí cũ theo đúng nguyên trạng.
3. Khám phá kiến trúc kỳ đài Thành Nam
Cột cờ Nam Định khởi dựng năm Nhân Thân với niên hiệu Gia Long 11 (1812) đến năm Quý Mão – niên hiệu Thiệu Trị 3 (1843) thì hoàn thành. Cột cờ ngày nay gồm 3 phần chính: chân đế (phần bệ), thân cột (thân đài) và vọng canh (vọng lâu). Kỳ đài Thành Nam cao 23,84m; nằm ở phía nam Thành cổ, cách đình Vọng Cung 100m.
Toàn bộ cột cờ nằm trên 2 tầng bệ, cột hình vuông thu dần từ dưới lên. Tầng dưới cùng hình vuông mỗi cạnh dài 16,33m, cao 2,4m. Hai phía Đông và Tây của tầng 1 có 2 cầu thang xây bằng gạch 10 bậc dẫn lên tầng 2, mỗi cạnh dài 11,42m, cao 3,1m. Bốn mặt bệ đều xây lan can kiên cố, trổ 4 cửa.
Sân cột cờ
Ngày xưa, sân cột cờ được xây thành sân hành lễ, hình vuông có lan can được bao quanh 4 cạnh. Phía Nam đặt 2 khẩu súng thần công; phía Đông có lư hương tưởng nhớ những liệt sĩ, anh hùng đã hy sinh trong 2 cuộc kháng chiến chống Pháp để bảo vệ Cột cờ – Thành cổ vào năm 1873 và 1883.
Chân đế cột cờ
Chân đế cột cờ gồm 2 bệ hình vuông; bệ trên thu nhỏ lại hơn so với bệ dưới. Xung quanh phía ngoài của 2 mặt bệ đều xây lan can để bảo đảm an toàn cho du khách. Bệ dưới mỗi cạnh dài 16,33m; cao 2,4m. Từ bệ dưới lên bệ trên đều được xây dựng bậc thang lên xuống. Bệ trên mỗi cạnh dài 11,42m; cao 3,1m. Bốn mặt bệ đều xây lan can và trổ bốn cửa.
Trên mặt bệ thứ 2, có cửa đi vào thân cột cờ. Trên khuôn cửa Đông có 2 chữ “Nghênh Húc”. Khuôn cửa Nam có 2 chữ “Hướng Quang” hướng theo đức sáng. Cửa phía Nam còn bia đá khắc chữ Hán “Kỳ Đài” và “Thiệu trị tam niên phụng tạo”. Dưới bệ còn có đền thờ Bà chúa Cột cờ – giám thương công chúa Nguyễn Thị Trinh liệt nữ hy sinh trong trận quân xâm lược Pháp chiếm đánh thành Nam Định vào 11/12/1873.
Thân cột cờ
Thân cột cờ vào 12,65m thu nhỏ dần về phía trên với 2 phần: phần dưới xây hình trụ bát giác mỗi cạnh 2,2m, phần trên xây hình tròn với đường kính đáy là 3,25m. Trong thân cột cờ có cầu thang xoáy tròn ốc gồm 54 bậc đi lên vọng canh, được chiếu sáng bằng 32 ô cửa sổ hình hoa thị của 8 mặt thân cột cờ.
Phần vọng canh xây hình trụ tòn có xây lan can, 4 cửa vòm và 8 ô cửa sổ nhỏ. Từ mặt vọng canh có thang sắt nhỏ dẫn lên đỉnh cột cờ. Trên đỉnh cột cờ du khách có thể phóng tầm mắt ra xa để ngắm cảnh vùng núi, sông nước, cánh đồng của Nam Định và 3 tỉnh Thái Bình, Ninh Bình, Hà Nam.
Cột cờ xây bằng chất liệu gạch nung
Cột cờ Nam Định xây dựng từ chất liệu gạch nung già, màu đỏ thẫm với kích cỡ là 0,3m x 0,15m x 0,07m. Những góc vuông của 2 thầng bệ xây bằng 1 loại gạch chuyên đầu vát 450, còn các góc 1200 của thân cột trụ bát giác được xây bằng gạch riêng. Gạch lát nền kích thước là 0,28m x 0,28m x 0,07m có màu đen.
Cột cờ Thành Nam với gần hai thế kỷ tồn tại đã chứng kiến biết bao sự thay đổi của đất nước và quê hương. Đây là nơi đã gắn bó với nhiều thế hệ tuổi thơ Nam Định và trên hết nó là niềm kiêu hãnh của mỗi người dân Nam Định.
