1. Vị trí nhà thờ Tam Tòa
Nhà thờ Tam Tòa nằm trên trục đường Nguyễn Du, phường Đồng Mỹ, TP. Đồng Hới, tỉnh Quảng Bình. Nó được xem là một di tích có ý nghĩa đối với những người dân công giáo thuộc giáo phận Vinh nói chung và của giáo dân Tam Tòa nói riêng.
Di tích nhà thờ Tam Tòa nổi bật với việc giữ nguyên được nét đẹp cổ kính sau sự tấn công của bom đạn nặng nề. Ngày nay, Nhà thờ chỉ còn lại 1 mặt của bức tường phía trước đứng lẻ loi bên cạnh con sông Nhật Lệ càng tăng thêm nét cổ kính và vết tích thời gian vốn có của nó. Hiện nay, nơi đây là di tích, chứng nhân lịch sử, ghi dấu về một thời kỳ oai hùng của dân tộc, hàng năm thu hút rất đông du khách tham quan.
2. Lịch sử hình thành nhà thờ Tam Tòa
Năm 1886, nhà thờ Tam Tòa chính thức được xây dựng và trở thành nơi sinh hoạt tín ngưỡng của Giáo xứ Tam Tòa Đồng Hới thời bấy giờ. Nhà thờ mang đậm lối kiến trúc Bồ Đào Nha độc đáo.
Đến năm 1940, nhà thờ được tu sửa, tái thiết kế nên khang trang và hoàn chỉnh hơn.
Năm 1954, sau Hiệp định Geneve, hầu hết các giáo dân ở đây phải di cư vào miền Nam. Năm 1964, Mỹ khởi đầu cuộc chiến tranh bằng không quân và hải quân khiến cho nhà thờ bị tàn phá nặng nề và bị bỏ hoang từ đó.
Sau khi giành lại độc lập, phế tích nhà thờ được chính quyền giữ lại như một chứng tích chiến tranh, gợi nhớ lại một thời bi tráng.
Đến năm 1997, Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Bình quyết định đưa khu vực tháp chuông nhà thờ trở thành khu Chứng tích tội ác chiến tranh và là di tích văn hóa lịch sử cấp tỉnh, được bảo vệ nghiêm ngặt.
3. Nhà thờ Tam Tòa với phong cách kiến trúc Bồ Đào Nha độc đáo
Nhà thờ được xây dựng từ năm 1886, với phong cách kiến trúc của Bồ Đào Nha, với độ cao 10m. Nơi đây với biết bao di tích lịch sử, chứng tích chiến tranh của vùng đất này. Chiến tranh đã đi qua những những mất mát mà người dân Quảng Bình đã gánh chịu vẫn còn đó.
Nhà thờ Tam Tòa là nhà thờ công giáo lớn nhất Quảng Bình. Đồng thời, đây cũng là một công trình kiến trúc đẹp và độc đáo nhất của Việt Nam thời đó. Du khách đến du lịch Quảng Bình sẽ được xem lại những tái hiện của chiến tranh qua nhà thờ Tam Tòa. Chiến tranh đã phá hủy gần hết nhà thờ, nay chỉ còn lại tháp chuông.
4. Gìn giữ chứng tích lịch sử linh thiêng
Nhân dân Quảng Bình muốn lưu giữ lại nhà thờ. Bởi đây là nơi của những chiến tích để nhắc lại cho thế hệ mai sau về những thiệt hại tàn khốc của chiến tranh. Đồng thời, cũng giáo dục cho thế hệ con cháu mai sau biết nhớ ơn đến sự hi sinh của cha ông, để noi theo học tập.
Đến đây, du khách sẽ cảm thấy tiếc nuối, bồi hồi với một công trình kiến trúc có giá trị thật tuyệt. Nhưng lại mang trong mình một câu chuyện buồn và đau thương. Mặc dù là phế tích nhưng nhà thờ Tam Tòa đã bao lần xung đột giữa xây dựng lại và giữ nguyên.
Nhưng tỉnh Quảng Bình vẫn quyết định lưu giữ lại tòa tháp chuông như một kỷ vật chiến tranh. Bởi nơi đây đã gắn liền với những con người Quảng Bình và những thăng trầm của mảnh đất nơi đây.
Ngày nay, chứng tích Nhà thờ Tam Tòa vẫn hiên ngang đứng cạnh con sông hiền hòa. Với bức tường tòa tháp 3 tầng được bao bọc bởi hàng rào kiên cố. Đến với chứng tích nhà thờ Tam Tòa, du khách sẽ cảm nhận được những giây phút đau thương, bồi hồi, nuối tiếc từ vết đổ nát do bom đạn của một thời chiến đấu oanh liệt của cha ông ta.
