1. Chùa Thiên Tượng tọa lạc chốn nào
Chùa Thiên Tượng là một trong những danh thắng của Hồng Lĩnh (Hà Tĩnh) đã được mệnh danh là Hoan châu đệ nhị phong cảnh, được Bộ Văn hóa – Thông tin xếp hạng di tích danh lam thắng cảnh quốc gia năm 2005. Di tích này nằm ngay lưng chừng đỉnh núi Hồng bên quốc lộ 1A thuộc địa phận phường Trung Lương, thị xã Hồng Lĩnh, tiếp giáp nơi giao nhau giữa sông Lam, sông La. Ai ra Bắc hay vào Nam trên quốc lộ đều nhìn thấy danh thắng này.
2. Lịch sử ngôi chùa Thiên Tượng
Chùa được dựng vào đời Trần, đầu thế kỷ 19, là ngôi chùa đẹp nơi chốn u tịch, thâm nghiêm. Vào năm Ất Dậu 1885, sau biến cố kinh thành Huế, Vua tôi Hàm Nghi chạy ra Sơn Phòng, Hương Khê phát động phong trào Cần Vương thì vùng Hồng Lĩnh cũng trở thành nơi hoạt động chống Pháp. Chùa đã bị đốt và tàn phá thành phế tích. Đến năm 1901, Tổng đốc An Tĩnh là Đào Tấn đã cho trùng tu xây dựng lại ngôi chùa này.
Đến năm 1885 khi phong trào Cần Vương bùng nổ, nghi ngờ chùa Thiên tượng là nơi che dấu cho các sỹ phu yêu nước nên giặc Pháp đã cho phóng hỏa, chùa trở thành phế tích. Mãi đến năm Thành Thái thứ 14 (1901), Tổng đốc An Tĩnh thời bấy giờ là cụ Đào Tấn sau khi ghé thăm Thiên Tượng, đứng trước cảnh đổ nát của ngôi cổ tự vang danh một thửa, Ông đã cho trùng tu, tôn tạo. Đến thời kỳ cao trào Xô Viết Nghệ Tĩnh (1930 – 1931) chùa lại bị thực dân Pháp triệt hạ lần nữa bằng việc đập phá Hạ Tịnh, tẩu tán đồ tế khí, nghiêm cấm tu hành, từ đây tiếng chuông chùa tưởng như đi vào quên lãng.
Vào những năm 1990, trước sự đổi mới của quê hương, đất nước, sự chấn hưng của Phật giáo nước nhà, chùa Thiên Tượng lại được Nhân dân, bà con Phật tử xa, gần góp công, góp sức trùng tu, tôn tạo. Đến năm 2004, chùa chính thức được công nhận là Di tích danh thắng Quốc gia, năm 2010 chùa được cấp nguồn mục tiêu Quốc gia để trùng tu giai đoạn I, bao gồm: Nhà Bái, nhà Tăng, tam quan gác chuông. Năm 2011 lại nay, Đại đức Thích Chánh Thành cùng với bà con Phật Tử, các doanh nghiệp, doanh nhân, các nhà hảo tâm xa, gần phát tâm cúng dường để tiếp tục hoàn thiện một số hạng mục còn lại, như: Xây dựng nhà thờ các vị Lịch Đại Tổ sư, nhà Trù, đúc Đại Hồng chung…
Đến nay cơ bản các hạng mục công trình đã hoàn thành, đáp ứng được phần nào sự mong mỏi của các tăng, ni, phật tử. Tiếng chuông chùa trên đỉnh cao Thiên Tượng sáng, chiều lại vọng về, hướng cõi lòng về chốn tĩnh tâm, giúp mọi người từ bỏ cõi mê, trở về bến giác.
3. Truyền thuyết về chùa Thiên Tượng
Vốn thợ trời tạc đá nên voi nên Thiên Tượng không chỉ đẹp về cảnh sắc thiên tạo mà còn gắn với bao truyền thuyết tâm linh về một vùng đất linh thiêng. Tương truyền trước khi chọn đất dựng chùa để khai sáng Đạo phật, vị Hòa thượng Thích Khuông Lộ sau nhiều đêm trằn trọc, Người đã mơ thấy voi trắng Thiên đình về đỉnh ngự chính nơi đây, sáng ra Hòa thượng xem xét thấy còn vết chân và khối đá rất giống hình voi, vì vậy ngài đã chính thức chọn vùng đất này để dựng chùa và cái tên Thiên Tượng (voi trời) chắc rằng cũng được bắt nguồn từ truyền thuyết nêu trên.
Sau nhiều năm không tìm được tháp mộ tổ của vị Hòa thượng khai sơn, đến năm 2009 trong một lần phát cây mở đường để vận chuyển vật liệu người ta đã tìm ra ngôi tháp cổ, qua các tư liệu cũng như hiện vật được tìm thấy, các chuyên viên của Bảo tàng Hà Tĩnh đã xác định, đây là ngôi tháp mộ có khoảng trên, dưới 700 năm, hiện tháp đã được trùng tu khang trang, bề thế, xứng tầm công lao của Người.
Vào khoảng đầu thế kỷ thứ XVII, vị Thiền sư Chuyết Công người Trung Hoa cùng đệ tử của mình sang Việt Nam truyền đạo, khi đi qua đây thấy khung cảnh nên thơ, tĩnh mịch mà trang nghiêm nên đã dừng chân tu tập tại chùa gần 3 năm trước khi tiếp tục hành hương ra Bắc lập nên dòng Lâm Tế phía đàng ngoài. Vì vậy, Thiên Tượng được xem như là Ngôi Tổ đình của mảnh đất miền Trung.
Trải qua hàng trăm năm kể từ khi Hòa Thượng Thích Khuông Lộ khai sơn, phá thạch dựng chùa; Thiền sư Chuyết Công hoằng dương phật pháp khai sáng đạo Phật trên mảnh đất này; Nối gót bậc tiền nhân, đã có nhiều vị tổ sư đạo cao, đức trọng vân tập về đây để hoằng khai chánh pháp, nhờ đó chùa vẫn giữ được dáng vẻ của ngôi cổ tự như buổi ban đầu khởi dựng.
4. Vẻ đẹp say đắm lòng người của chùa Thiên Tượng
Mặc dù được xây dựng vào đời Trần thế kỷ XIV nhưng cảnh chùa, cảnh núi suốt mấy trăm năm vẫn còn nguyên vẹn khung cảnh u nhã, làm say đắm biết bao bậc hiền nhân, thi sỹ. Từ đời Lê đến đời Nguyễn đã biết bao nhiêu nhà thơ đã từng lên đây và để lại không ít tác phẩm thi ca, làm say đắm lòng người.
Đại thi hào Nguyễn Du, người tự nhận ” Gia tại Hồng Sơn đệ nhất thôn” (ở thôn đầu tiên của dãy Hồng Lĩnh) đã từng thốt lên “Hồng Lĩnh, Lam giang vô hạn thắng” (Cảnh đẹp Hồng – Lam khôn xiết kể).
Từ dưới đường Thiên lý bắc nam, ngước nhìn lên đã thấy thấp thoáng mái chùa trong bát ngát xanh và tảng đá hình con voi ngoảnh đầu xuống làng mạc, phố xá trải rộng về phía dòng Minh Giang, tôi lại nhớ chuyện xưa. Vua nhà Nguyễn nhìn ra cảnh đẹp Hương Tượng mà cho khắc lên Anh đỉnh đặt trong nội thành Huế. Năm 1842, trong chuyến Ngự giá Bắc tuần, vua Thiệu Trị đã khắc bài thơ ” Vịnh Hồng Lĩnh” lên bia đá đặt trong nhà bia cạnh đường số 1, phía nam Kẻ Treo (Đậu Liêu nay).
Chùa Thiên Tượng không chỉ mang giá trị lịch sử mà còn mang đậm giá trị văn hóa, kiến trúc, đem đến những trải nghiệm hết sức mới mẻ cho du khách. Điều dễ nhận thấy nhất trong kiến trúc của chùa là phần thượng tịnh có kết cấu mái vòm đặc trưng của các ngôi chùa cổ ở Việt Nam.
Khuôn viên chùa rộng tới 150.000m2, hiện đang là nơi lưu giữ nhiều tháp cổ như: Thạch Sơn, Lưu Đức… Các tháp cổ được xây dựng nhiều tầng, hoa văn phù điêu đậm nét trang nghiêm và tôn kính với các bậc cao tăng khi đã được hoằng hóa.
Đứng trên chùa cổ Thiên Tượng nhìn xuống sẽ thấy thị xã Hồng Lĩnh, sông La và sông Lam đẹp như một bức tranh hồn thiêng sông núi.
Thiên Tượng ngày nay đang ngày càng xứng đáng là địa chỉ đẹp trong lòng du khách, xứng tầm di tích danh thắng Quốc gia, là ngôi Tổ Đình của Phật giáo Miền Trung. Mỗi chiều, khi hoàng hôn đổ bóng, lại nghe khoan thai tiếng chuông chùa gửi một nét tao nhã vào mênh mông không gian, gửi một đức tin thánh thiện vào cuộc đời.
